Gdyby zapytać przypadkowe osoby o to, jakie było pierwsze radio katolickie w Polsce, zapewne zdecydowana większość respondentów wskazałaby na Radio Maryja. I ta większość byłaby w błędzie. Nie ujmując nic rozgłośni z Torunia, trzeba otwarcie zauważyć, że pierwszą katolicką radiostacją w Polsce jest założone przez o. Maksymiliana Marię Kolbego Radio Niepokalanów. Historia tej małej stacji radiowej rozpoczyna się jeszcze przed II wojną światową, w oddalonym o kilkanaście kilometrów od Sochaczewa Niepokalanowie. To historia naprawdę fascynująca i trwająca do dziś.
Można spokojnie zaryzykować stwierdzenie, że ojciec Maksymilian Maria Kolbe, założyciel klasztoru w Niepokalanowie (przed wybuchem II wojny było w nim ponad 600 zakonników), gorliwy wyznawca kultu Matki Bożej Niepokalanej, zdecydowanie wyprzedzał swoimi działaniami ewangelizacyjnymi epokę, w której żył.
Uważał, że aby kult ten rozwijał się jeszcze bardziej, powinno się do jego krzewienia zaangażować nowe środki przekazu. Szczególnym uznaniem cieszyły się gazety: w 1922 roku w Krakowie, a następnie w Grodnie i Niepokalanowie o. Kolbe wydał miesięcznik M.I. „Rycerz Niepokalanej”, który ukazywał się w potężnym jak na owe czasy nakładzie 750 tysięcy egzemplarzy. Z „Rycerzem” funkcjonowały także inne czasopisma, jak „Rycerzyk Niepokalanej” (niemal 180 tys. egz.) ora „Mały Dziennik” (130 tys. egz.).
Aby służyć Maryi
To jednak nie satysfakcjonowało o. Kolbe, w jednej z rozmów powiedział: „Nie wolno odpuścić żadnej (…) sposobności, by szerzyć Królestwo Niepokalanej w duszach, a przez to królestwo Serca Jezusowego: piórem, słowem, przykładem (…)”. W innej wypowiedzi, z grudnia 1931 roku, będąc w Japonii, gdzie pod Nagasaki budował misyjny odpowiednik Niepokalanowa, zauważył: ,,Wynalazki naprzód powinny służyć Jej, a potem do handlu, przemysłu, sportu itd. (więc prasa, a teraz to i radio nadawcze, filmy i w ogóle co jeszcze się kiedykolwiek wymyśli w kierunku oświecenia umysłów i zapalenia serc)”.
Doskonale wiedział, że radio jest całkowicie nowym medium, które generuje potężne, nieznane wcześniej możliwości, potrafi pokonywać tysiące kilometrów, docierać w zakątki świata. Tego nie mogła zrobić żadna gazeta. Ojciec Kolbe mawiał: ,,Niektórzy się wstydzą przeczytać pismo katolickie. Przemówienia słuchać będą i protestanci, i Żydzi (…) ”.
Pierwotnie o. Kolbe ewangelizował przy pomocy rozgłośni Polskie Radio Warszawa. Jednak udało mu się to tylko dwa razy, gdy dyrekcja radia pozwoliła mu na odczyt. Pierwszy raz wystąpił tam 8 grudnia 1937 roku, drugi 2 lutego 1939 roku. Zniechęcony wyraźnie nieprzychylną postawą państwowej stacji radiowej, postanowił założyć własne radio.
Kolbe o założeniu radia myślał już dużo wcześniej. Jednak po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przepisy dokładnie regulowały nie tylko to, co jest emitowane na falach polskiego eteru, ale nawet – co może dziś zaskakiwać – kto ma prawo posiadać odbiorniki radiowe. Ustawą o poczcie, telegrafie i telefonie z 27 maja 1919 roku posiadanie urządzeń nadawczych, ale nawet odbiorników radiowych było zakazane. Przepisy te państwo „rozluźniło” dopiero wraz z wejściem w życie nowej ustawy z 3 czerwca 1924 roku, która m.in. wprowadziła możliwość legalnego korzystania z odbiorników radiowych na podstawie wydawanych przez państwo pozwoleń.
Można przyjąć, że pierwszym krokiem na drodze uzyskania pozwolenia na utworzenie własnej stacji radiowej były spotkania w Ministerstwie Poczt i Telegrafów oraz w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Tak o tych działaniach o. Kolbe donosił wewnętrzny biuletyn Niepokalanowa ”Echo Niepokalonowa”: ,,O. Gwardian z br. Pelagiuszem jeździli do Warszawy w sprawach formalności radiowych. W tej chwili projekt nasz rozpatrywany jest w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Radzili tam szturmować, by załatwili prędzej ten szturm do poniedziałku”. W poniedziałek 28 X 1938 (…) załatwił jeszcze o. Gwardian w Ministerstwie Spraw Wojskowych sprawę radia ze skutkiem pomyślnym. Pozwolenie na piśmie ma nadejść w tych dniach”.
Nie czekając jednak na pozwolenie, ojciec Maksymilian rozpoczął zagłębić tajniki techniki radiowej, m.in. w tym celu odwiedzając stację nadawczą Polskiego Radia w Raszynie. Wydatnie w tych sprawach wspomagał o. Maksymiliana jego przyjaciel inż. Wacław Kujawa. Jednocześnie częstym gościem Niepokalanowa w tamtym czasie był dyrektor fabryki radiowej Welter. Firma ta wybudowała stację nadawczą o mocy 1 kW. Materiał potrzebny do budowy budynku i masztu radiowego zorganizowali bracia. Ojciec Kolbe uważał, że obsada radia opierałaby się wyłącznie na zakonnikach przeszkolonych do tego celu. Postanowił zatem wysłać brata Mansweta Marczewskiego na kurs radiowy.
 Pierwsza audycja
26 października 1938 roku franciszkanie otrzymali pozwolenie na próbną emisję. Wiadomość tę, ku wielkiej radości, podał o. Maksymilian w refektarzu podczas wspólnej kolacji. I jednocześnie zachęcił braci do wykonania wykopów pod fundamenty przyszłego domu radiowego. Entuzjazm wśród społeczności zakonnej był tak ogromny, że jeszcze tego wieczoru prace ziemne zostały wykonane. W komitecie budowy budynku radiowego znaleźli się: brat Manswet Marczewski – odpowiedzialny za sprawy techniczne, brat Błażej Horanin objął kierownictwo nad budową budynku i instalowaniem anteny nadawczej.
Pierwsza emisja programu Radia Niepokalanów 1938 rok Fot. Archiwum Klasztoru Niepokalanów
Budynek stacji nadawczej w Niepokalanowie miał 18 metrów długości i 7 szerokości. Jeden z braci opisał go w takich oto słowach: ,,Budynek zgrabny i wygląda jak pudełko od zapałek. Mimo że jest nieduży, to solidnie zbudowany i będzie niczym falochron, o który będą się rozbijały wiatry zachodnie”. Jeszcze 8 grudnia 1938 roku prowadzono pracę przy fundamentach pod nową wieżę antenową, która miała zastąpić prowizorycznie zbudowaną, o wysokości 20 metrów.
W czwartek 8 grudnia 1938 roku, w Święto Niepokalanego Poczęcia, o godzinie 19.00 (w paśmie 41,1 m do 41,4 m) – sygnałem franciszkańskiej pieśni „Po górach, dolinach” – rozpoczęła działalność Stacja Polska 3 – Radio Niepokalanów. Pierwsza audycja była nadawana z nadajnika wypożyczonego od firmy Walter, gdyż zamówiony dla franciszkanów nie był jeszcze gotowy.
W program pierwszej audycji wchodziły min: SygnałPo górach dolinach” – wyk. pozytywka, „Witaj Święta” – wyk. orkiestra, Słowo wstępne – o. Gwardian, „Anielskie Twe wejrzenie” – wyk. chór, „O Niepokalanym Poczęciu” – ref. O. Krystyn, „Ave Maria” – pieśń, wyk. płyta oraz Skrzynka różności, drobiazgi itp., wyk. lektor.
Inauguracja działalności Radia Niepokalanów miała miejsce tego samego dnia w warszawskim kinie „Roma” – w trakcie akademii maryjnej w jedenastą rocznicę powstania Niepokalanowa. W obecności gości był m.in. Prezydent RP Ignacy Mościcki i Biskup Polowy Wojska Polskiego ks. Józef Gawliny. Ojciec Kolbe przybliżył idee i historię zakonu franciszkanów w Niepokalanowie. Po raz pierwszy publicznie poinformował, o udanej próbie audycji Radia Niepokalanów i zapewnił, że franciszkanie będą dążyć do zwiększenia zasięgu stacji. Kolejna próbna audycja Radia Niepokalanów została wyemitowana w niedzielę 11 grudnia 1938 roku, także o godzinie 19.00. Ojciec Kolbe planował wzmocnienie nadajnika Radia Niepokalanów, w jego przekonaniu radio będzie mogło nadawać próbne audycje do czasu uzyskania pełnego pozwolenia emisji z Ministerstwa Poczt i Telegrafów. W listach i rozmowach o. Kolbe informował, że radio będzie nadawać „w każdą niedzielę, przez jedną godzinę”.
Powrót po latach
Pierwszy skład Radia Niepokalanów po wznowieniu działalności w marcu 1995 roku. Fot. br. Roman Trzaskowski
Jednak pojawiły się jednak trudności w uzyskaniu pozwolenia. Zawierucha II Wojny Światowej zatrzymała działalność Radia Niepokalanów. Po 57 latach, po długich staraniach wielu osób, 1 marca 1995 roku w Środę Popielcową, parę minut po 16. – pieśnią „Po górach i dolinach” – Radio Niepokalanów rozpoczęło ponowne nadawanie. Tym razem na częstotliwości 102,7 fm. Młody zespól redakcyjny, w nowoczesnym studiu radiowym (często z lepszym sprzętem niż stacje ogólnopolskie) zaczął znowu realizować główny cel ojca Maksymiliana, czyli zdobyć świat dla Niepokalanej. W skład tego zespołu weszli: o. Grzegorz Bartosik, o. Wiesław Maj, o. Marian Jarzabęk, br. Krzysztof Kotarba, br. Henryk Wasiel, s. Gabriela, Katarzyna Bodych, Alicja Gawińska, Grażyna Dominiak, Anna Bartosik, Tadeusz Łopaciński, Marek Darul.
Radio nadaje swój program do dziś, gromadząc codziennie przy radioodbiornikach tysiące słuchaczy. I to już zupełnie inna historia.
Także mi było dane pracować w Radiu Niepokalanów przez cztery lata – od 2 marca 1995 roku. To były bardzo ważne lata w moim życiu.
Marek Orzechowski
 
 
 

 

 

Zobacz również: